Η Κοινωνική Οικονομία σε συνεχή περιδίνηση

Στέλιος Κατωμέρης

Κοινωνικός Συνεταιριστής

Μέλος Δ.Σ. Ένωσης Κ.ΑΛ.Ο "Δυναμική"

Η Κοινωνική Οικονομία σε συνεχή περιδίνηση

Η Κοινωνική Οικονομία όπως πολλοί γνωρίζουν είναι ο τομέας κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων που λειτουργεί παράλληλα ή και σε συνδυασμό με τα συμβατικά μοντέλα οικονομίας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Η πορεία του τομέα από τη δεκαετία του 1980 έχει δείξει μόνο θετικά αποτελέσματα ειδικά στην απασχόληση και σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία αποτελεί το 6,5% συνολικά των θέσεων εργασίας και το 10% της συνολικής επιχειρηματικότητας στην ΕΕ μέσω των φορέων του που είναι οι παντός είδους συνεταιρισμοί και οι κοινωνικές επιχειρήσεις.

Στην χώρα μας στις 30/09/2011 με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου ψηφίστηκε ο νόμος 4019 «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις» συστήνοντας και την Ελλάδα ως ένα από τα κράτη που είδαν στην ΚΟ - όπως αναφέρθηκε και στην αιτιολογική έκθεση του νόμου – μια δυναμική λύσεων στα σημαντικά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που είχαν προκύψει με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008. Έκτοτε - λίγους μήνες μετά - όταν την ευθύνη διακυβέρνησης στις 11/11/2019 ανέλαβε η συγκυβέρνηση υπό το κυβερνητικό σχήμα του Λουκά Παπαδήμου, η πορεία και εξέλιξη του καινοτομικού για την εποχή περιεχομένου του νόμου ανεκόπη και έπεσε σε μια ιδιότυπη θεσμική «λήθη». Ειδικότερα εκτός των άρθρων ίδρυσης και λειτουργίας των φορέων της (Κοιν.Σ.Επ.), τα σημαντικότερα σημεία του νόμου που περικλείονταν στα άρθρα περί υποστήριξης και βιώσιμης λειτουργίας του νέου θεσμού ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Λόγω της πλήρους αποστασιοποίησης και αδιαφορίας εκπλήρωσης των θεσμικά υπεσχημένων στο νόμο 4019/11 η τότε κυβέρνηση - με υπουργό εργασίας τον κο Γιάννη Βρούτση – καθήλωσε το οικοσύστημα της ΚΟ που τότε αριθμούσε περί τους 1200 φορείς σε μια αρνητική και ατέρμονη περιδίνηση. Οι φορείς (Κοιν.Σ.Επ.) είχαν ιδρυθεί μη δυνάμενοι ωστόσο να λειτουργήσουν λόγω της πλήρους απουσίας εφαρμογής των άρθρων του νόμου που συντελούσαν στην λειτουργία τους. Κατάντησαν «κουφάρια» σε μια πρωτόγνωρη οικονομική και κοινωνική τρικυμίας και τα μέλη τους θύματα της κατακόρυφης τότε αύξησης της ανεργίας σε συνθήκες μάλιστα  πρωτόγνωρης ένδειας.

Η Κοινωνική Οικονομία επανήλθε στις προεκλογικές δηλώσεις του επόμενου πολιτικού ηγέτη που έμελλε να αναλάβει λίγο αργότερα τη διακυβέρνηση της χώρας, Αλέξη Τσίπρα. Συγκεκριμένα στις 13 Σεπτεμβρίου μεταξύ άλλων ανήγγειλε το πρόγραμμα 300.000 νέων θέσεων εργασίας σε δημόσιο, ιδιωτικό τομέα και κοινωνική οικονομία. Όπως κατά λέξη είπε «…ένα τέτοιο σχέδιο είναι – θα έλεγα υποχρεωτικό - για την απορρόφηση των μακροχρόνια ανέργων, ιδιαίτερα ηλικίας άνω των 55 ετών, και των νέων ανέργων, που θα τους προσπεράσει, σε μεγάλο βαθμό, η μεγέθυνση της οικονομίας…». Εξειδίκευσε λέγοντας ότι το πρόγραμμα αυτό θα «…συνδυαστεί, επίσης, με ρήτρες πρόσληψης μακροχρόνια ανέργων και νέων σε προγραμματικές συμβάσεις του Δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα και τον τομέα κοινωνικής οικονομίας, εφόσον υλοποιούν έργα του Δημοσίου…». Λίγο αργότερα και εν όψει των επερχομένων εκλογών της 20^ης Σεπτεμβρίου πάλι επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ επανήλθε το θέμα της Κοινωνικής Οικονομίας στο επίσημο προγραμματικό κείμενο του κόμματος με τίτλο ΣΧΕΔΙΟ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015, μέρος Β, παρ. 2.4 ‘’Κοινωνική Οικονομία’’. Στο σημείο αυτό αναφέρθηκε ότι «…στην πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, η ΚΟ συνιστά έναν από τους κεντρικούς αναπτυξιακούς μοχλούς της παραγωγικής ανασυγκρότησης αλλά και ένα εναλλακτικό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής των αποτελεσμάτων της...». Επιπλέον προστέθηκε η δέσμευση αναφέροντας ότι «…λαμβάνουμε μέριμνα ώστε να διευκολυνθεί και στηριχτεί η συμμετοχή συνεργατικών εγχειρημάτων σε δημόσιους διαγωνισμούς και διαμορφώνουμε ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο για τα εγχειρήματα αυτά...».

Πέντε χρόνια μετά την πλήρη αποτυχία εφαρμογής του νόμου 4019/11 στα οποία περιλαμβάνονται και δύο χρόνια διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ προωθείται στη Βουλή για ψήφιση το νέο νομοσχέδιο για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο) από την κα Ουρανία Αντωνοπούλου αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας με μεγάλες προσδοκίες από το πεδίο της ΚΟ που είχε διαβάσει και πιστέψει τις προγραμματικές δηλώσεις του κυβερνώντος κόμματος. Ο νέος νόμος 4430/16 έδινε νέα χαρακτηριστικά με νέους καινοτόμους ορισμούς και πολλά ενδιαφέροντα άρθρα ειδικότερα στο κεφάλαιο Γ’ «Υποστηρικτικά μέτρα για τους φορείς Κ.ΑΛ.Ο». Τόνισε όπως ο προηγούμενος 4019/11 την αναγγελία ίδρυσης του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας, την συμμετοχή των φορέων σε προγραμματικές συμβάσεις και άλλα υποστηρικτικά μέτρα που προδιέγραφαν την επιτυχή λειτουργία του τομέα Κ.ΑΛ.Ο. Ωστόσο ο νόμος αυτός αποδείχθηκε ότι ήταν καταδικασμένος να αποτύχει εν τη γενέσει του αφού περιείχε πλήθος υπουργικών αποφάσεων που δεν εκδόθηκαν έως και σήμερα και βρίσκονται π.χ. στις παρ 10 του άρθρου 2, παρ.3 του άρθρου 5, παρ. 4 του άρθρου 10, και παρ.5 του ίδιου άρθρου, παρ 1 του άρθρου 12, παρ. 2 του άρθρου 13 με συνέπεια να μην εφαρμοστούν τα σχετικά άρθρα που ήταν σημαντικά για την λειτουργία του πεδίου της Κ.ΑΛ.Ο. Μια νέα «ζοφερή» ιστορία εκτυλίχθηκε για το πεδίο της Κ.ΑΛ.Ο που αποκάλυψε για ακόμη μια φορά ότι ο πολλά υποσχόμενος τομέας – τουλάχιστον για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης – στην χώρα μας δεν μπορεί να λειτουργήσει λόγω απουσίας πολιτικής βούλησης. Το αποτέλεσμα αυτή της αρνητικής έκβασης αποτυπώθηκε στην έκθεση της ειδικής γραμματείας Κ.ΑΛ.Ο τον Ιούλιο 2019 όπου επί συνόλου 1247 Κοιν.Σ.Επ. και Συνεταιρισμών Εργαζομένων οι 890 δεν δήλωσαν ούτε μία ΕΜΕ και μόνο 357 από αυτούς απασχόλησαν έστω και έναν εργαζόμενο. Επιπλέον παρατηρήθηκε αρνητική πορεία στην απασχόληση σε σύγκριση με το 2017 αφού 228 λιγότερες ήταν οι Κοιν.Σ.Επ. που απασχόλησαν έστω και έναν εργαζόμενο στην περίοδο από το 2017 έως και τον Μάιο του 2019.

Από τον Ιούλιο 2019 έως και σήμερα η νέα κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη με Υπουργό Εργασίας - ακόμη μια φορά - τον κο Γιάννη Βρούτση δεν έχει να επιδείξει καμία ενέργεια ή έστω και σαφή δήλωση για την πορεία του τομέα Κ.ΑΛ.Ο στην χώρα. Το μέλλον των χιλιάδων μελών Κοιν.Σ.Επ. και ΣυνΕργ που ανέμεναν και αναμένουν απλώς την τήρηση των νόμων είναι και πάλι αβέβαιο. Οι καινοτόμες προτάσεις και δημοσιεύσεις δράσεων από την απελθούσα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όπως ήταν τα Κέντρα Στήριξης Κ.ΑΛ.Ο (Ιούλ. 2018) και η οικονομική υποστήριξη των φορέων Κ.ΑΛ.Ο. (Δεκ. 2018) αποδείχθηκαν κενό γράμμα της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας και παραμένουν ακόμη μια φορά στην λήθη με την παρούσα κυβέρνηση.