Ιούλιος 2020, του Χρήστου Τσιλίκη
Είναι κοινά αποδεκτό ότι καμία κυβέρνηση στη χώρα μας δεν στήριξε επαρκώς τον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας. Το πεδίο παρά το γεγονός ότι θεσμοθετήθηκε πριν 10 χρόνια (και η εξέλιξη αυτή καλλιέργησε εύλογα ελπίδες για την ενίσχυση του), εντούτοις αφέθηκε στην τύχη του, ενώ εφαρμόστηκαν διαχρονικά αποσπασματικές πολιτικές χωρίς στρατηγική, όραμα και σχέδιο. Ακόμα και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η οποία προέταξε - περισσότερο από κάθε άλλη κυβέρνηση είναι αλήθεια- την Κοινωνική Οικονομία ως λύση και εργαλείο ενίσχυσης της απασχόλησης και ανάσχεσης της ανεργίας απέτυχε στο να την στηρίξει επαρκώς.
Και ενώ στην Ελλάδα η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση προτεραιότητα σε επίπεδο ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, στην Ευρώπη ενισχύεται ολοένα και περισσότερο προκρινόμενη από την Ε.Ε. ως η πλέον ενδεδειγμένη μορφή επιχειρηματικότητας η οποία μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης. Τί άραγε μπορεί να περιμένει κανείς από εδώ και πέρα στην Ελλάδα; Μήπως η παρούσα κυβέρνηση δώσει επιτέλους την προσοχή που απαιτείται για να ενισχυθεί και αναπτυχθεί ο τομέας; Ποια τα δείγματα γραφής έως τώρα και πώς αντιμετώπισε τον χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας στο παρελθόν; Θα επιχειρήσουμε μια σύντομη ανασκόπηση των πολιτικών που ασκήθηκαν από το κυβερνών κόμμα πάντα σε σχέση με την Κοινωνική Οικονομία τα τελευταία 20 χρόνια στην Ελλάδα και θα ρισκάρουμε μια πρόβλεψη για το τί θα πρέπει να αναμένουμε σε επίπεδο πολιτικής στήριξης από εδώ και πέρα.
Ήταν μόλις το 2003 όταν η πρώτη απόπειρα κατάρτισης νομοσχεδίου επί υπουργίας Δ. Ρέππα στο Υπουργείο Εργασίας λαμβάνει χώρα. Θα περάσουν 5 ολόκληρα χρόνια, για να φτάσουμε στο 2008, χρονιά κατά την οποία ανακοινώνεται από την τότε Υπουργό Απασχόλησης, κ. Πετραλιά, η σύσταση Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων. Οι πρώτες πιο ουσιαστικές και ώριμες ζυμώσεις για την κατάρτιση ενός νομοσχεδίου για την Κοινωνική Οικονομία θα ξεκινήσουν επί υπουργίας Ανδρέα Λοβέρδου και θα συνεχιστούν, τον Οκτώβριο του 2010, με την επεξεργασία και τη σύνταξη σχεδίου νόμου από την τότε Υπουργό Εργασίας κ. Κατσέλη η οποία τον Δεκέμβριο του 2010 παρουσιάζει για πρώτη φορά στο Υπουργικό Συμβούλιο το σχέδιό της. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2011 ψηφίζεται ο Νόμος 4019/2011 (ΦΕΚ Α' 216/30.9.2011) για την Κοινωνική Οικονομία όταν το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου βρίσκεται ακόμα στην κυβέρνηση.
Στις 20 Ιουνίου 2012 εκλέγεται η ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά. Το Φεβρουάριο του 2013 ο κ. Βρούτσης, υπουργός εργασίας τότε και υπουργός εργασίας σήμερα, ενημερώνει το κοινό ότι κατέθεσε στην Εθνική Επιτροπή Απασχόλησης το Εθνικό πρόγραμμα για την Κοινωνική Οικονομία. Ποιός ήταν ο στόχος αυτού του πολλά υποσχόμενου Εθνικού Προγράμματος; Η ανακούφιση 400.000 ελληνικών οικογενειών χωρίς εργαζόμενο πράγμα το οποίο προφανώς ποτέ δεν επιτεύχθηκε.
Το Νοέμβρη του 2014 ο κ. Βρούτσης επανέρχεται και ανακοινώνει ότι κόβει το νήμα για το ξεκίνημα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη χώρα μας και ότι ο συγκεκριμένος θεσμός, ο θεσμός της κοινωνικής οικονομίας “ήρθε για να μείνει για πολλά χρόνια, να γίνει κτήμα όλων των Ελλήνων, να αποκτήσει ρίζες σε όλη την ελληνική επικράτεια, να γίνει κοινή πεποίθηση όλων μας ότι ο θεσμός αυτός κρύβει πολύ πλούσια κοιτάσματα απασχόλησης που μπορούμε να αξιοποιήσουμε άμεσα». Ο σχεδιασμός του Υπουργείου Εργασίας μεταξύ άλλων προέβλεπε τη σύσταση 13 Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης. Το έργο θα το υλοποιούσαν Αναπτυξιακές Συμπράξεις μέσω των προγραμμάτων ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ. Για αυτή τη δράση το Υπουργείο θα διέθετε περί τα 20 εκατ. Ευρώ. Υπολογίζονταν ότι 12.000-15.000 ωφελούμενοι θα καταρτίζονταν, περίπου 6.500 θα μετατρέπονταν σε εν δυνάμει κοινωνικούς επιχειρηματίες, 6.000 θα ίδρυαν περίπου 600 κοινωνικές επιχειρήσεις. Κατά την παρουσίαση της εν λόγω δράσης ο κ.Βρουτσης έκλεινε την ομιλία του με τα εξής λόγια: “είμαστε αποφασισμένοι να θωρακίσουμε την κοινωνική επιχειρηματικότητα, να την προστατεύσουμε και να την ενισχύσουμε, Είμαστε αποφασισμένοι να δουλέψουμε πάνω σε αυτόν το θεσμό, να παρακολουθούμε κάθε βήμα της εξέλιξης και της πορείας αυτού του θεσμού. Είμαστε αποφασισμένοι να τον περιφρουρήσουμε και να τον προστατεύσουμε”.
Τί έγινε στην πράξη σε σχέση με όλες αυτές τις δεσμεύσεις, εξαγγελίες, σχέδια, προγράμματα και οράματα; Πολύ απλά η τότε κυβέρνηση αποδείχτηκε ότι ούτε αποφασισμένη ήταν να θωρακίσει την κοινωνική επιχειρηματικότητα, ούτε να την προστατεύσει αλλά και ούτε να την ενισχύσει. Η παταγώδης αποτυχία άλλωστε των ΤΟΠΣΑ και των ΤΟΠΕΚΟ στα οποία στηρίχθηκε όλο το πρόγραμμα αποτελεί κοινό μυστικό ενώ οι μόνοι φορείς που ωφελήθηκαν ήταν οι αναπτυξιακές εταιρείες. Ελάχιστες δε κοινωνικές επιχειρήσεις κατάφεραν να επιβιώσουν λόγω της έλλειψης ενός ολοκληρωμένου υποστηρικτικού πλαισίου.
Θα παραλείψουμε συνειδητά την περίοδο 2015-2019 λόγω του ότι το παρόν άρθρο εστιάζει στην πολιτική (για την κοινωνική οικονομία) που έχει ασκηθεί από το κυβερνών κόμμα τα τελευταία 20 χρόνια και κυρίως λόγω του ότι η κατά τα άλλα πλούσια ανωτέρω περίοδος θα αποτελέσει σύντομα αντικείμενο μελλοντικού άρθρου. Η περίοδος 2015-2019 άλλωστε έχει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για να την εξαντλήσουμε σε μία παράγραφο! Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το σημαντικότερο γεγονός της περιόδου αυτής είναι η ψήφιση του 4430/2016 και η ίδρυση Ειδικής Γραμματείας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Τελικά η συγκεκριμένη περίοδος κατά την λήξη της αφήνει μια πικρή γεύση στους φορείς του πεδίου με περισσότερες φρούδες ελπίδες και προσδοκίες παρά πράξεις από μεριάς κυβέρνησης.
Και ερχόμαστε στο σήμερα. Τον Ιούλιο του 2019 εκλέγεται η παρούσα κυβέρνηση. Η Κοινωνική Οικονομία απουσιάζει από τις προγραμματικές δηλώσεις του κυβερνώντος κόμματος ενώ στην πορεία καταργείται η Ειδική Γραμματεία Κοινωνικής Οικονομίας, επιχειρείται η ένταξη των κοινωνικών επιχειρήσεων στο ΓΕΜΗ ενώ αποκλείονται οι Κοιν.Σ.Επ. από την αποζημίωση ειδικού σκοπού για την ενίσχυση επιχειρήσεων λόγω των επιπτώσεων του κορονοϊού. Οι παραπάνω κινήσεις είναι ενδεικτικές του πώς οι φορείς του πεδίου αντιμετωπίζονται από το κράτος. Φυσικά ούτε λόγος για το ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας (η σύσταση του οποίου ορίζεται ρητά στους δύο νόμους για την Κοινωνική Οικονομία), τις ενισχύσεις των κοινωνικών επιχειρήσεων και την κατάρτιση ενός στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης του τομέα το οποίο θα εδράζεται στις πραγματικές του ανάγκες οι οποίες θα προκύψουν μέσα από τη διαβούλευση κράτους και άμεσα ενδιαφερομένων. Η λίστα των αιτημάτων των φορέων του κλάδου φυσικά είναι μεγάλη και ξεπερνάει τα όρια του παρόντος άρθρου.
Στα μονά σημεία που έχει δεσμευθεί το Υπουργείο είναι η επέκταση των 11 «Κέντρων Στήριξης ΚΑΛΟ» και σε άλλες περιοχές (αναμένεται νέα πρόσκληση), η έκδοση πρόσκλησης για την επιχορήγηση υφιστάμενων φορέων κοινωνικής οικονομίας και ότι το προσεχές διάστημα θα υλοποιηθούν δράσεις «προβολής και δημοσιότητας» σχέδια και δράσεις οι οποίες προϋπήρχαν και σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν νέες ουσιαστικές παρεμβάσεις στο πεδίο.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή ανασκόπηση που αφορά στον τρόπο που το κυβερνών κόμμα αντιμετώπισε διαχρονικά τον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο τομέας δεν αποτέλεσε ποτέ προτεραιότητα ή βασικό πυλώνα πολιτικής (κανένας νόμος δεν ψηφίστηκε επί Νέας Δημοκρατίας για την κοινωνική οικονομία) και η ανάληψη όποιας πρωτοβουλίας υπήρξε μέρος ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού προγράμματος και ποτέ ενός εθνικού σχεδίου δράσης (ανεξάρτητα εάν παρουσιάστηκε έτσι κατά το παρελθόν). Οι φορείς του τομέα θα πρέπει να έχουν χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών τους ενώ θα πρέπει να είναι έτοιμοι για συλλογική δράση και διεκδίκηση των δίκαιων κατά τα άλλα αιτημάτων τους. Μόνο η αλληλεγγύη και ο από κοινού αγώνας θα δώσει απτά αποτελέσματα και τις πρώτες σημαντικές επιτυχίες. Δεν περισσεύει κανείς σε αυτόν τον αγώνα διεκδικήσεων ο οποίος πρέπει να εντυπωθεί -καλώς ή κακώς- στην κουλτούρα και το dna των φορέων του πεδίου.
Comments
Post a Comment